نتایج آزمون‌های تیمز سال ۲۰۲۳ درحالی اعلام شد که در پایه چهارم ابتدایی ۵۸ کشور و در پایه هشتم ۴۴ کشور شرکت کردند اما در این میان دانش‌آموزان ایرانی در دروس «ریاضی» و «علوم» نه تنها عملکرد مطلوبی نداشتند بلکه عملکرد پایه چهارمی‌ها در درس علوم «ضعیف» و در ریاضی «نامطلوب» بود. همچنین عملکرد هشتمی‌ها هم در دروس یاد شده هم چنگی به دل نمی‌زند.
به گزارش بررسی نیوز ، برای اندازه‌گیری پیشرفت تحصیلی «ریاضی» سه حیطه محتوایی اعداد، اندازه‌گیری و هندسه و داده‌ها در پایه چهارم و چهار حیطه محتوایی اعداد، جبر، هندسه و داده‌ها و احتمال در پایه هشتم در نظر گرفته شدند. در پیشرفت تحصیلی «علوم» نیز حیطه‌های محتوایی علوم زیستی، علوم فیزیکی و علوم زمین برای پایه چهارم و زیست شناسی، شیمی، فیزیک و علوم زمین برای پایه هشتم مورد توجه بودند. هر دو موضوع ریاضی و علوم با استفاده از حیطه‌های سه گانه شناختی شامل دانستن، به کار بردن و استدلال کردن اندازه‌گیری شدند.
۶۵ کشور از ۵ قاره جهان در مطالعه تیمز ۲۰۲۳ شرکت کردند. در این فهرست برخی از نظام‌های آموزشی به صورت مناطق درون کشورها هستند که از قبل به طور جداگانه در مطالعه تیمز شرکت داشته‌اند. به علاوه ۶ ایالت نیز به طور جداگانه در مطالعه مشارکت کردند. هر کشور می‌تواند در مطالعه پایه چهارم، پایه هشتم یا هر دو پایه شرکت کند.
نمونه و ابزارهای اندازه‌گیری آزمون تیمز
میانگین سنی دانش‌آموزان ایرانی شرکت کننده در این آزمون
مطالعه تیمز بر اساس سنجش نمونه معرفی از دانش‌آموزان پایه چهارم و هشتم هر یک از کشورهای شرکت کننده استوار شده است. با توجه به سیاست‌ها و سن ورود به مدرسه، چهار سال یا هشت سال آموزش رسمی معادل پایه چهارم و هشتم مورد سنجش قرار می‌گیرد. با این حساب به طور کلی سن دانش‌آموزان در پایه چهارم معادل ۱۰ سال و در پایه هشتم ۱۴ سال است.
در ایران میانگین سنی دانش‌آموزان پایه چهارم در هنگام اجرای مطالعه تیمز ۱۰/۲ و برای دانش‌آموزان پایه هشتم ۱۴/۱ سال است. در ایران ۶۱۳۸ دانش‌آموز پایه چهارم از ۲۲۴ مدرسه و ۶۲۲۶ دانش‌آموز پایه هشتم از ۲۲۴ مدرسه در مطالعه تیمز ۲۰۲۳ شرکت داشتند. نمونه تصادفی انتخاب شده، اطلاعاتی درباره وضعیت دانش‌آموزان ایران در پایه‌های چهارم و هشتم در اختیار می‌گذارد ولی قابلیت تحلیل در واحدهای جزئی‌تر همچون استان و منطقه را ندارد.
در این مطالعه مجموعه‌ای از سؤالات علوم و ریاضی برای اندازه‌گیری استفاده شدند. به همراه این سؤالات پرسشنامه‌های دانش‌آموز، والدین، معلم و مدیر به هر یک از نمونه‌های انتخاب شده ارائه و اطلاعات آنان گردآوری شد.
نتایج نامطلوب عملکرد ریاضی دانش‌آموزان ایرانی پایه چهارم
میانگین نمرات ایرانی‌ها از برزیل، مراکش، کویت و آفریقای جنوبی بالاتر بود
نتایج عملکرد ریاضی پایه چهارم نشان می‌دهد که عملکرد شش کشور سنگاپور، چین تایپه، جمهوری کره، هنگ کنگ، ژاپن و ماکائو از سایر کشورها به طور متمایزی بالاتر است. پس از این کشورها عموما کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی هستند. از مجموع ۵۸ کشور شرکت کننده در پایه چهارم مطالعه تیمز ۲۰۲۳، میانگین نمره مقیاسی ۳۴ کشور بالاتر از نقطه وسط مقیاس (۵۰۰) بود. در این جمع، حضور ترکیه با میانگین ۵۵۳ و قرارگیری در جایگاه هشتم کشورهای شرکت کننده در درس ریاضی قابل توجه است.
علاوه بر این نزدیک شدن میانگین عملکرد ریاضی امارات متحده عربی(با میانگین) به نقطه وسط مقیاس تیمز ۲۰۳۳ نیز شایان توجه است. میانگین عملکرد ریاضی پایه چهارم ایران برابر با ۴۳۰ بود که در مقایسه با نقطه وسط مقیاس (۰/۸ انحراف استاندارد پایین‌تر از نقطه وسط مقیاس) و نتایج سایر کشورهای شرکت کننده در مطالعه پایین ارزیابی می‌شود، به طوری که میانگین ایران تنها از چهار کشور برزیل، مراکش، کویت و آفریقای جنوبی به طور معناداری بالاتر بوده و با چهار کشور ازبکستان، اردن، عمان و عربستان سعودی از لحاظ آماری تفاوت معناداری ندارد و مشابه فرض می‌شود.
علاوه بر کشورهای شرکت کننده در مطالعه، دو استان کانادا (کبک و اونتاریو) و سه شیخ نشین کشور امارات متحده عربی( دوبی، شارجه و ابوظبی) هم در مطالعه شرکت داشتند که عملکرد همگی آنها از میانگین عملکرد ریاضی ایران بالاتر بود.
عملکرد ضعیف دانش‌آموزان پایه چهارم ایران در درس «علوم»
در درس «علوم» نیز عملکرد کشورها مورد مقایسه قرار گرفت. در این درس با اختلاف دانش‌آموزان سنگاپوری بهترین عملکرد را از خود نشان دادند. پس از آنان عملکرد دانش‌آموزان جمهوری کره، چین تایپه و ترکیه قرار گرفته است. حضور ترکیه در بخش بالایی جدول با جایگاه چهارم کشورهای شرکت کننده از نکات جالب توجه مقایسه عملکرد علوم بود.
در موضوع علوم ۳۲ کشور از ۵۸ کشور شرکت کننده میانگین بالاتری نسبت به نقطه وسط مقیاس مطالعه کسب کرده بودند. نظیر درس ریاضی، میانگین عملکرد علوم امارات متحده عربی با میانگین (۴۹۵) اندکی از نقطه وسط مقیاس پایین تر بود. در درس علوم نیز عملکرد دانش‌آموزان پایه چهارم ایران با میانگین ۴۳۲ از نقطه وسط مقیاس نمره (۵۰۰) پایین‌تر است. هر چند ضعف عملکرد ایران در مقایسه با کشورهای دیگر همچنان در درس علوم نیز مشاهده می‌شود ولی در مقایسه با درس ریاضی اندکی وضعیت بهتری دیده می‌شود. در درس علوم عملکرد دانش‌آموزان پایه چهارم از ۵ کشور ازبکستان، کوزوو، مراکش، کویت و آفریقای جنوبی بهتر بوده و مشابه با عملکرد کشورهای مقدونیه شمالی، عمان، عربستان سعودی، برزیل، آذربایجان و اردن است. علاوه بر این عملکرد همه ایالت‌های شرکت کننده نیز بالاتر از میانگین ایران است.
وضعیت عملکرد دانش‌آموزان پایه هشتم در درس «ریاضی»
در بخش ریاضی مشخص شد که چهار کشور سنگاپور، چین تایپه، جمهوری کره و ژاپن بالاترین عملکرد ریاضی را نشان دادند. در این درس از مجموع ۴۴ کشور شرکت کننده در پایه هشتم ۱۷ کشور میانگین بالاتر از ۵۰۰ را کسب کردند.
وضعیت عملکرد ریاضی ایران مشابه عملکرد ریاضی پایه چهارم است و از لحاظ فاصله قابل توجه با نقطه وسط مقیاس، قرار گرفتن در بخش پایین جدول و همچنین تعداد معدود کشورهای پایین‌تر از ایران، نامناسب ارزیابی می‌شود. بر این اساس، عملکرد ریاضی کشورهای عمان، کویت، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، اردن، فلسطین، برزیل، مراکش و ساحل عاج پایین‌تر از ایران و عملکرد ریاضی کشورهای بحرین، ازبکستان، شیلی، عمان و مالزی مشابه ایران است.
سایر کشورهای شرکت کننده به طور معناداری عملکرد بهتری در مقایسه با ایران داشتند. علاوه بر این سه شیخ نشین امارات متحده عربی (دوبی، شارجه و ابوظبی) هم عملکرد ریاضی بهتری در مقایسه با ایران داشتند.
عملکرد ایران در درس «علوم» هم چنگی به دل نمی‌زند
در موضوع علوم در پایه هشتم، سنگاپور بالاترین عملکرد را از خود نشان داد. فاصله عملکردی این کشور با کشورهای بعد از خود بسیار چشمگیر (۳۴ نمره با کشور بعدی) است. پس از این کشور اگرچه چین تاییه و ژاپن فاصله زیادی با سنگاپور داشتند ولی خود این کشورها هم با کشور بعد از خود (جمهوری کره) حداقل ۳۲ نمره تفاوت داشتند.
در علوم نیز ۲۰ کشور میانگین بالاتری نسبت به نقطه وسط مقیاس کسب کرده بودند. در این موضوع نیز عملکرد ایران با میانگین ۴۱۹ ضعیف ارزیابی می‌شود به طوری که تنها از ۵ کشور ازبکستان، فلسطین، آفریقای جنوبی، مراکش و ساحل عاج به طور معناداری بهتر و با عملکرد کشورهای مالزی، برزیل، کویت، عربستان ،سعودی، اردن و آذربایجان تفاوت معناداری ندارد.
به طور کلی عملکرد ریاضی و علوم دانش‌آموزان پایه های چهارم و هشتم با توجه به مقدار مطلق میانگین حاصله، تفاوت قابل ملاحظه‌ای نسبت به نقطه وسط مقیاس دارد و همچنین در مقایسه با سایر کشورها به خصوص کشورهای منطقه نیز ضعیف ارزیابی می‌شود.
تنها یک چهارم کشورهای توسعه یافته در این آزمون شرکت کردند
ایران در لیست کشورهای خواهان بهبود توسعه آموزش و پرورش
درباره علت افت ایران، مسعود کبیری مدیر مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه پژوهشگاه در جایگاه سیاست‌گذاری نیست و فقط می‌تواند پیشنهاداتی برای بهبود به وزارت آموزش و پرورش ارائه دهد و در عین حال ممکن است خود آموزش و پرورش نیز سیاست‌ها و برنامه‌های خاص خود را داشته باشد افزود: از جمله این پیشنهادات افزایش زمان آموزش و توجه به برقراری عدالت آموزشی از نوع کیفیت آموزشی نه دسترسی آموزشی است.
مدیر مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز درباره نحوه انتخاب نمونه‌ها در این آزمون ادامه داد: نمونه‌ها کاملا رندمی و تصادفی از بین مدارس ایران از جمله دولتی، غیردولتی، سمپاد، برخوردار و غیربرخوردار و ... انتخاب می‌شود.
کبیری درباره جایگاه قرارگیری ایران در بین کشورها گفت: برخلاف آنچه که بیشتر رسانه‌ها یا عموم مردم به آن توجه دارند چیزی به اسم جایگاه و رتبه وجود ندارد مثلاً در مطالعه اخیر بیش از ۵۵ کشور شرکت کردند درحالی که بیش از ۲۰۰ کشور در دنیا وجود دارد. یک چهارم کشورهای توسعه‌یافته شرکت کرده‌اند بنابراین بر اساس کشورهای مشتاق به بهبود توسعه آموزش و پرورش و کسانی که کار عملی انجام می‌دهند ایران در جمع آنها قرار گرفته است. نکته مثبت آن است که به بهبود کیفیت واکنش نشان داده‌ایم منتها وضعیت کیفیت به گونه‌ای نیست که باید باشد.
وی با بیان اینکه رشد کشورهای منطقه قابل توجه است ولی ایران خیلی رشد جالبی نداشته است درباره راهکارهای اندیشیده شده افزود: باید توافقی نه از سوی آموزش و پرورش، بلکه از سوی دولت انجام شود زیرا بعضی از بخش‌ها فراتر از مسئولیت آموزش و پرورش است.
بخش زیادی از دانش‌آموزان به حداقل یادگیری نمی‌رسند
تکلیف دولت برای تثبیت یادگیری و ارائه آموزش‌های مطلوب در مناطق محروم
مدیر مرکز ملی مطالعات تیمز و پرلز با بیان اینکه بخش زیادی از دانش‌آموزان به حداقل یادگیری نمی‌رسند ادامه داد: مثلاً در آزمون تیمز ۲۰۲۳ حدوداً ۴۱ درصد از دانش‌آموزان شرکت داشتند درحالیکه قبلا این آمار ۳۳ درصد بوده است، این درحالیست که انتظار یادگیری که از آنها داریم برآورده نمی‌شود، بخشی از این‌ها مربوط به آموزش و پرورش است که برنامه‌ای برای تثبیت یادگیری افراد داشته باشد و تا این دانش‌آموزان به یادگیری نرسند آنها را رها نکند؛ بخشی هم مربوط به دولت است چون تعدادی از دانش‌آموزان جزو مناطق و خانواده‌های محروم هستند و باید دولت سرویس‌هایی به آنها ارائه دهد تا خانواده‌ها بیشتر بتوانند انرژی صرف آموزش بچه‌هایشان کنند.
به گزارش ایسنا، گویا همواره پای دولت‌ها در میان است و در این موضوع هم دولت باید دست به کار شود تا نمرات دانش‌آموزان ایرانی در مقایسه با سایر کشورهای جهان و منطقه جانی تازه بگیرد اما باید دید آیا گوش شنوایی وجود دارد تا با پایش اوضاع، وضعیتی مطلوب را طی آزمون بعدی رقم بزند؟.