به گزارش بررسی نیوز، اصفهان ۱۶ خواهرخواندۀ دور و نزدیک دارد که هرکدام از دل فرایندی قانونی و اغلب پرپیچ‌وخم به امضای دوطرف رسیده‌اند. این قراردادها طبق تعهدات گوناگون و با امید به همکاری در مسائل مختلف شهری میان اصفهان و خواهرشهرهایش رسمیت یافته‌اند؛ بااین‌همه ممکن است به علل و دلایل پیش‌بینی‌نشده و فراتر از پیمان‌نامه، دو طرف نتوانند از تمامی ظرفیت خواهرخواندگی بهره‌مند شوند. بنابراین، خواهرخواندگی قراردادی دوسویه است که پیامدهای مثبتی برای اصفهان دارد، اما بدون چالش نیست. شهرداری اصفهان علی‌رغم تمامی موانع بر افزایش خواهرخوانده‌های نصف جهان تأکید دارد؛ چراکه امضای صرف این تعهدنامه‌ها دستاورد ارزشمندی است و در جای خود تأثیرات عمیقی بر هویت این دیار می‌گذارد. در ادامه، ابعاد گوناگون خواهرخواندگی در گفت‌وگو با مدیران شهرداری اصفهان و کارشناس این حوزه واکاوی و ارائه شده است.
امضای قرارداد خواهرخواندگی فرایندی پرفرازوفرود است
سیدعلی معرک‌نژاد، مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان، در گفت‌وگو با ایسنا و در تبیین امضای قرارداد خواهرخواندگی بیان کرد: فرایند خواهرخواندگی یک فرایند قانونی است و روالی آیین‌نامه‌ای دارد که ۵۰ درصد آن را ما ۵۰ درصد آن را طرف مقابل باید طی کند.
او ادامه داد: وقتی به امضای خواهرخواندگی با یکی از شهرهای دنیا تصمیم داریم، ابتدا بررسی‌های اولیه و سپس برخی توافقات غیررسمی انجام می‌شود. وقتی دو طرف مصمم به بستن خواهرخواندگی شدند، یک فرایند قانونی هم آغاز می‌شود تا درنهایت رسمیت پیدا می‌کند.
این مقام شهرداری با تأکید بر اینکه فرایند موردبحث حدود ۶ ماه به طول می‌انجامد، افزود: براساس این فرایند قانونی، تهیۀ پیش‌نویس تفاهم‌نامه اهمیت اساسی دارد. در این فرایند، ابتدا باید شرایط و ویژگی‌های قرارداد را که مورد تأیید طرفین است، کامل تبیین شود. این مفاد طی یک لاحیه به شورای اسلامی شهر اصفهان فرستاده و دربارۀ آن بحث و گفت‌وگو می‌شود. در زمان تقدیم لایحه دفاعیه‌های لازم و مرتبط با آن نیز در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
معرک‌نژاد با بیان اینکه اگر پیشنهاد شهرداری از سوی شورای اسلامی شهر پذیرفته شود، باید در فرمانداری نیز موردتأمل قرار گیرد، گفت: در فرمانداری هیئت تطبیق درخواست مدنظر را بررسی و درباره‌اش تصمیم‌گیری می‌کند. در صورتی که پیش‌نویس و نامۀ شهرداری از سوی فرمانداری هم تأیید شود، به تصمیم‌گیری دو نهاد دیگر نیاز است؛ یعنی یک نسخه از آن به وزارت کشور و نسخه‌ای دیگر به وزارت امورخاجه ارسال می‌شود.
او دربارۀ ادامۀ روند قانونی خواهرخواندگی‌ها بیان کرد: در وزارت کشور، درخواست مذکور از جنبه‌های دیگر واکاوی می‌شود و مصوبات لازم آن را از کارگروه‌های مشخصی دریافت می‌کنند. اگر تأیید نهایی در وزارت کشور محقق شود، آن را به شهرداری اصفهان ابلاغ می‌کنند.
مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان دربارۀ ابلاغیۀ نهایی و تأییدشده تصریح کرد: متن نهایی و مورد توافق همگان درنهایت از طریق وزارت امورخارجه کشور و سفارت‌خانه‌های طرفین به کشور مدنظر فرستاده می‌شود. وقتی نامۀ اصفهان یا درواقع ایران به کشور طرف مقابل رسید، تمامی این فرایندها از طریق شوراها، سازمان‌ها، نهادها و وزارت‌خانه‌های آنان نیز باید طی شود. این فرایند در برخی از کشورها ممکن است چندبرابر این هم زمان ببرد! این مسائل اداری وجود دارد.
معرک‌نژاد با تأمل در این نکته که هم‌اکنون حدود چهار پرونده خواهرخواندگی در دست داریم که روال مذکور را پشت‌سر گذاشته‌اند، یادآور شد: استانبول ترکیه، هوشی‌مین ویتنام، کازان روسیه و لانژو چین این چهار شهر به شمار می‌آیند. مخصوصاً شهر لانژو بسیار پیشرفت کرده است و به‌زودی نهایی می‌شود. حلب سوریه یکی از تازه‌ترین شهرهای مطرح شده است که بین شهرداری این شهر و شهرداری اصفهان توافقاتی صورت گرفته است. امیدوارم یک سال یا درنهایت یک سال و نیم دیگر، تمامی شهرهای مذکور به‌طور رسمی خواهرخواندۀ اصفهان بشوند.
مسیر خواهرخواندگی متأثر از اقتضائات سیاسی است
او توضیح داد: شهرداری اصفهان از طریق سفارتخانه‌ها برای پیگیری و تحقق خواهرخوانده‌ها تلاش می‌کند. اقتضائات بین‌المللی ما نیز نباید از یاد برود. نگاهی که در سیاست بین‌الملل به ایران وجود دارد، شاید این مسیر را دشوارتر کند. گاهی ما در یک قدمی توافق‌نامه ایستاده‌ایم، اما یک مسئله در سیاست باعث می‌شود که رویه دگرگون شود. قراردادهای خواهرخواندگی در شهر اصفهان یا هر شهر دیگری با وضعیت بین‌المللی ما و تصمیمات ملی فرازوفرود پیدا می‌کند، ممکن است رد شود یا مدتی مسکوت بماند. این وزارت خارجه است که در مسیر خواهرخواندگی به ما جهت می‌دهد. بنابراین، در وضعیت ثابت و یکنواختی قرار نداریم.
این مقام مسئول شهرداری اصفهان با اشاره به برخی از برنامه‌های بین‌المللی شهرداری موضوع را چنین تبیین کرد: ما اخیراً دو نمایشگاه «نقاشی پوپک» و «مدیریت شهری» را پشت‌سر گذاشته‌ایم. اما با نظر به مسائل ملی و بین‌المللی ما که با مسئلۀ اسرائیل پیوند پیدا کرد، شماری از مهمانان خارجی، چه مسئولان و چه شهروندان، دعوت شهرداری اصفهان را رد کردند و حاضر نشدند. گاهی فقط دو روز مانده به رویداد سفرشان را لغو می‌کردند، چون ملاحضات خاص خودشان را داشتند.
معرک‌نژاد بیان کرد: ابتدا باید در نظر بگیریم که یک بعد وجودی خواهرخواندگی برای این است که سازمانهای مردم‌نهاد فارغ از برخی مناسبات مقامات رسمی و بالادستی به هم نزدیک شوند و ساده‌تر کمک‌حال یکدیگر باشند. درواقع، وقتی شهرهای مختلف دنیا برای بستن قرارداد با یکدیگر جلو می‌آیند، از این منظر به روابط نگاه می‌کنند که با توده‌های مردم در اتباط هستند. بنابراین، این پیوند فارغ از مسائل و ضوابط پیش روی حکومت‌ها یا دولت‌هاست. هرچند همین مسیر هم برای ما پرچالش است.
او یادآور شد: با همۀ این دشواری‌ها به‌نظرم ما باید دیدمان را وسعت بدهیم. ما می‌توانیم از زاویه‌ای امیدبخش‌تر به مسئلۀ خواهرخواندگی نگاه کنیم، چراکه از چند وجهه برای ما سودمند و کارآمد است. یکی مسئله برندسازی است. فارغ از اینکه روابط اصفهان با شهرهای دنیا و پس از بسته‌شدن قرارداد چقدر وسعت بگیرد، این مسئله به ما اعتبار و آبرو می‌دهد. هرچه این قراردادهای خواهرخواندگی بیشتر باشد، ارزشمندتر و در دنیا یک برندسازی محسوب می‌شود. بسیاری از شهرهای جهان به همین دلیل می‌کوشند تا قراردادهای خواهرخواندگی بیشتری امضا کنند.
مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان در تبیین مزیت افزایش شهرهای خواهرخوانده، گفت: وقتی قرارداد خواهرخواندگی امضا می‌شود، تعهداتی روی کاغذ می‌آید که طرفین به رعایتشان ملزم‌اند. برای نمونه، دو طرف در رویدادهای مختلف شهری از یکدیگر دعوت می‌کنند و مزایایی برای یکدیگر در نظر می‌گیرند.
معرک‌نژاد در ادامۀ بحث یادآور شد: در چنین مواقعی، شاید شهر اصفهان به هر دلیلی توان حضور در شهر دیگر را نداشته باشد، اما دست‌کم پرچم ایران و نشان اصفهان در آن شهر افراشته می‌شود. نام ایران و اصفهان به زبان می‌آید و به نام ما صوت پخش می‌شود. هرچند این کمترین و کوچک‌ترین مزیتی است که از مسیر خواهر خواندگی نصیبمان می‌شود، اما باز هم فرصت ارزشمندی است. فرصتی است تا نظرها به ایران و شهر اصفهان جلب و زمینۀ شناخت و دوستی بیشتر فراهم شود. بر این اساس، به‌نظرم اصفهان باید به سمت افزایش شهرهای خواهرخوانده برود؛ حتی اگر این روابط عمق فراوانی پیدا نکنند.
شهروندان چه سهمی از قراردادهای خواهرخواندگی دارند؟
او با تأمل در این نکته که علی‌رغم مشکلات، دومین مزیت خواهرخواندگی‌ها در مباحث تخصصی مدیریت شهری است، اظهار کرد: این بعد از خواهرخواندگی شاید به چشم نیاید، اما برای ما منفعت بسیاری دارد. کم نیستند خدمات و فعالیت‌هایی که با پشتیبانی همین خواهرخوانده‌ها محقق می‌شوند، اما برای مردم ملموس نیستند، اینجاست که گمان می‌کنند خواهرخواندگی صرفاً قراردادی روی کاغذ است و دیگر هیچ ارزشی ندارد.
این مسئول شهرداری اصفهان افزود: «شهر رؤیاها» که یک ظرفیت تفریحی درخور اعتنا است، پیدایی آن از مسیر همین روابط خواهرخواندگی محقق شد، یعنی سرمایه‌گذاران خارجی به پشتوانۀ خواهرخوانده‌های اصفهان در ایجاد آن نقش ایفا کردند. بنای آکواریوم اصفهان نیز از طریق سرمایه‌گذاران خارجی و قراردادهای خواهرخواندگی شهرداری به سرانجام رسید.
او اضافه کرد: حدود یک ماه پیش اتوبوسرانی شهرداری اصفهان به نوعی روغن گران‌قیمت نیاز داشت. برای تأمین همین روغن با ۲ خواهرخواندۀ اصفهان وارد مذاکره شدیم و نتیجه هم گرفتیم. در ایام کرونا نیز تعداد فراوانی ماسک، لباس مخصوص، دستگاه ونتیلاتور یا تنفس مصنوعی به‌طور رایگان و از طریق ۲ خواهرخواندۀ اصفهان دریافت کردیم. در حال حاضر، دانشگاه‌های اصفهان با دانشگاه‌های اروپایی و آسیایی در ارتباط‌اند و این مهم از طریق خواهرشهرها محقق می‌شود. روابط ورزشی ما، مانند تعاملات باشگاه سپاهان و سن‌پترزبورگ با خواهرخواندگی به مرحلۀ عمل رسید.
معرک‌نژاد با اشاره به اینکه از طریق پیمان خواهرخواندگی حتی در روند بنیان مترو اثر گذاشته‌ایم، توضیح داد: ما در شهر اصفهان ۳ دستگاه تی‌بی‌ام یا دستگاه حفاری مکانیزه داریم که به‌طور هم‌زمان فعال‌اند. احداث مترو بدون این دستگاه‌ها ناممکن است. اگر این دستگاه‌ها در اصفهان و در مسیر احداث مترو استفاده می‌شوند، مرهون تلاشی است که برای خواهرخواندگی با فرایبورگ آلمان صورت گرفت. بنابراین، بی‌دلیل نیست که بر افزایش شهرهای خواهرخواندۀ اصفهان تأکید داریم.
مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری اصفهان تأکید کرد: هرچقدر که ۲ شهر خواهرخوانده بتوانند بخش خصوصی و توده‌های مردم را به هم نزدیک‌تر کنند و روابطشان را توسعه دهند، یعنی موفق‌ترند. دو خواهر خواننده می‌توانند در عرصه‌های متنوعی از صنعت، ساخت‌وساز، فناوری، علمی و دانشگاهی، مدیریت شهری، بهداشت، ورزش، فرهنگ و هنر و مباحث دیگر همکاری کنند. اگر با بخش خصوصی و مردم شهرهای خواهرخوانده ارتباط بگیریم، دستاورد کمی نیست.
او ادامه داد: هرچند می‌پذیریم که ظرفیت خواهرخواندگی فراتر از نمونه‌هایی است که بیان شد. زمینۀ بهره‌برداری کامل و جامع از خواهرخواندگی‌ها برای ما فراهم نیست. بااین‌حال، اقداماتی صورت گرفته است که امیدواریم در آینده بیشتر شوند و مفید باشند. عضویت ایران در بریکس یا همکاری با اجلاس «راه ابریشم» ازجملۀ آن قدم‌های مؤثر است که می‌تواند مسیر خواهرخواندگی را کوتاه کند. شهرداری‌ها در جایگاه حکومت‌های محلی باید نقش خود را در این قلمرو به‌درستی و در حد توان ایفا کنند. به‌نظرم حق اصفهان، مردم اصفهان و تاریخ و هویت و پیشینۀ اصفهان فراتر از این‌هاست.
زیرساخت‌ها به‌منظور ارتقای خواهرخواندگی فراهم نیست
کمال حیدری، معاون شهردار اصفهان، به خبرنگار ایسنا گفت: ضعف‌هایی که در روابط خواهرخواندگی وجود دارد، اغلب متأثر از وضعیت سیاسی ماست. شهرداری اصفهان در برنامه‌ها و نمایشگاه‌های متعددی از شهرهای خواهرخوانده خود دعوت می‌کند، اما ممکن است بنا بر این تصور که ایران ناامن است، به شهر اصفهان پا نگذارند و دعوت ما را نپذیرند.
مدیرعامل سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان در ادامه بیان کرد: برخی زیرساخت‌های ما نیز ضعیف است و به ما اجازۀ پیشرفت نمی‌دهد. نمونۀ آن خطوط هوایی است. ما باید بتوانیم خطوط هوایی و ارتباط مستقیم فرودگاه‌ها را با یکدیگر تقویت کنیم. متأسفانه هم‌اکنون اصفهان در پروازهای داخلی مشکلاتی دارد.
او با تأکید بر اینکه شهرداری اصفهان برای ایجاد روابط پیوسته و مستمر با شهرهای خواهرخوانده در تلاش است، یادآور شد: ارتباطات فرهنگی و گسترش گردشگری از این مسیر بسیار برای ما اهمیت دارد و از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنیم. با تمام کاستی‌ها و موانع امیدواریم که شهرهای خواهرخوانده اصفهان به معرفی ایران در دنیا بیش از گذشته کمک کنند.
ابهام در قراردادهای خواهرخواندگی یک آسیب است
فرهاد کتیرایی، راهنمای رسمی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: «خواهرخواندگی» واژه‌ای است که از ادبیات اروپا به زبان و ادب دیگر کشورها وارد شد. اولین بار نیز در سال ۱۹۲۰ میلادی، یعنی بعد از جنگ جهانی اول، چنین قراردادی میان دو شهر از کشورهای انگلستان و فرانسه به امضا رسید.
او با نظر به اهداف خواهرخواندگی این‌گونه ادامه داد: در بحث خواهرخواندگی دو شهر اتحاد و همکاری فرهنگی حائز اهمیت است. درواقع، نزدیکی و تشابهات فرهنگی بین دو شهر دنیا در پیدایی چنین قراردادهایی نقش پررنگی دارد.
این پژوهشگر افزود: خواهرخواندگی با اصطلاحات دیگری هم در دنیا شناخته می‌شود. مثلاً در اروپا عناوینی چون شهرهای دوقلو یا دوستی هم برای آن به کار می‌رود. در آمریکای شمالی یا استرالیا از عنوان شهرهای خواهر هم استفاده می‌کنند. در تبیین این موضوع که چرا از واژۀ «خواهر» استفاده می‌شود، باید گفت چون در بیشتر زبان‌های دنیا شهر یک کلمۀ مؤنث به حساب می‌آید.
کتیرایی که برنامه‌ریز توریسم است، توضیح داد: ریشه‌های خواهرخواندگی به معنای امروزی و مدرن آن به دوران جنگ دوم جهانی مربوط می‌شود. پس از جنگ جهانی دوم و بمباران اتمی هیروشیما در سال ۱۹۴۵ میلادی، بین مسئولان شهرهای جنگ‌دیده این دغدغه به وجود آمد که چگونه می‌توان پیامدهای تلخ ناشی از جنگ را کاهش داد، امضای قراردادهای خواهرخواندگی یکی از آن راه‌ها بود. بنابراین، این خواهرخواندگی‌های جدید با هدف ایجاد پیوند بین کشورهایی ایجاد می‌شد که در زمان جنگ ویرانگری‌ها و آسیب‌های مشابهی را پشت‌سر گذاشته بودند.
کتیرایی که دانش‌آموختۀ جغرافیا است، اظهار کرد: به نظر می‌رسد این مسئله تأثیرگذار بود و تا حدی از پیامدها و نتایج مخرب جنگ کاسته شد. بی‌دلیل نبود که در این دوره، اولین گام در حوزۀ دیپلماسی شهری میان نیویورک و توکیو برداشته شد. این دو شهر، سال ۱۹۶۲ میلادی در حالی با یکدیگر قرارداد بستند که دولت‌های آمریکا و ژاپن سر جنگ داشتند.
او با تأمل در آثار و پیامدهای خواهرخواندگی بیان کرد: امروزه، خواهرخواندگی یک ظرفیت درخور اعتنا برای شهرهای مختلف دنیا محسوب می‌شود. توسعۀ پایدار از جمله دغدغه‌هایی است که در روابط خواهرخواندگی جایگاه ویژه‌ای دارد. به‌طورکلی، باید گفت که رسیدن به توسعۀ پایدار یکی از اهداف مهم چنین پیوندهایی است.
این راهنمای گردشگری از بعد دیگر به مسئلۀ خواهرخواندگی نگاه کرد و افزود: وقتی دو شهر از دو گوشۀ دنیا با یکدیگر خواهرخوانده می‌شوند، انتظار می‌رود که هر دو مزایایی برایشان فراهم آید و بتوانند از آن‌ها بهره‌مند شوند. افزایش آگاهی فرهنگی یکی از مهم‌ترین آن‌هاست. در مباحث آموزشی، سلامت و درمان، اقتصاد و هر موضوع دیگری شهرهای خواهرخوانده می‌توانند به یکدیگر کمک کنند.
این راهنمای گردشگری و برنامه‌ریز توریسم در ادامه بیان کرد: دو شهر تا زمانی که اهداف و چشم‌انداز روابطشان را بدون ابهام تبیین نکرده‌اند، نباید پیمان خواهرخواندگی امضا کنند. پیش از امضای قرارداد باید در گفت‌وگوهای دوجانبه به‌طور دقیق مشخص شود که شهرها چه مقاصدی را از دل این خواهرخواندگی جست‌وجو می‌کنند و در کدام زمینه‌ها قصد همکاری جدی و مستمر دارند.
او افزود: وقتی دو شهر می‌خواهند خواهرخوانده شوند، حتماً باید مشترکات تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی و حتی از برخی جنبه‌ها پیوندهای زبانی و نزدیکی مذهبی هم بینشان وجود داشته باشد. نکتۀ بعدی این است که دپارتمان‌های مختلف شهری، مانند شوراها، بنگاه‌های اقتصادی و سمن‌های دو شهر باید به‌طور منظم و برنامه‌ریزی‌شده در روابط خواهرخواندگی مشارکت داشته باشند. تشویق گروه‌های اخیر برای مشارکت با یکدیگر اهمیت بسیاری دارد. این گروه‌ها می‌توانند در حوزه‌های مختلف، مانند محیط‌زیست، آموزش، سلامت، اقتصاد، گردشگری اعلام آمادگی و همکاری کنند.
کتیرایی با اشاره به اینکه آغاز روابط و تداومشان به برخی قراردادهای تازه یا مجوزها وابسته است، تأکید کرد: آنچه اهمیت حیاتی دارد، صدور راحت آن‌هاست. افتادن چنین قراردادها و مجوزهایی به چرخۀ بوروکراسی اداری و پیچ‌وخم‌های آن قطعاً یک آسیب است. اگر در همان آغاز کار، اهداف به‌روشنی تعریف نشوند یا در ادامۀ روابط، دو طرف گرفتار کاغذبازی‌های اداری شوند، بدون تردید خواهرخواندگی از آن پیامدها و نتایج مفیدشان دور خواهد شد.
طبق توضیحات و تحلیل‌هایی که گذشت باید گفت که قراردادهای خواهرخواندگی میان نهادهای مردمی و فارغ از برخی تشریفات دولت‌ها رسمیت پیدا می‌کنند. این معاهدات بر اساس همین مسیر پیدایی، ظرفیت‌های ویژه‌ای فراهم می‌آورند که بیش از همه برای اصفهان و برای شهروندان این دیار منفعت دارد، حتی اگر برای مردم ملموس نباشند. اینکه از بیشترین ظرفیت خواهرخواندگی‌ها در موضوعات مدیریت شهری، مسائل محیط‌زیستی، سلامت و پزشکی، علمی و آموزشی، فرهنگی و گردشگری، اقتصادی و ورزش استفاده یا به حداقل‌ها قناعت شود، اغلب به مناسبات روز ما با دنیا بازمی‌گردد. آنچه مسلم است شهرداری اصفهان هم‌اکنون افزایش خواهرخوانده‌های اصفهان، اثبات توانمندی‌ها و نشان‌دادن توان یاریگری و دوستی این شهر را به جهانیان یکی از رسالت‌های خود می‌داند.